Wielki Czwartek to ostatni dzień Wielkiego Postu i pierwszy dzień Triduum Paschalnego, najkrótszego okresu liturgicznego w Kościele. Wielki Post kończy się na początku Wielkiego Czwartku wieczorną Mszą Wieczerzy Pańskiej, która wprowadza nas do modlitwy i refleksji nad ostatnią nocą życia Chrystusa poprzedzającą Jego śmierć w Wielki Piątek i zmartwychwstanie w Niedzielę Wielkanocną.
Spis treści
- Biblijne korzenie Wielkiego Czwartku
- Poranna Msza Krzyżma Świętego w Wielki Czwartek
- Czytania mszalne: Wielki Czwartek, wieczorna Msza Wieczerzy Pańskiej 2024
- Modlitwy Wielkiego Czwartku
- Najczęściej zadawane pytania dotyczące Wielkiego Czwartku
- Dodatkowe czytania
Biblijne korzenie Wielkiego Czwartku
Wielki Czwartek, jeden z najważniejszych dni w liturgii Kościoła, upamiętnia Ostatnią Wieczerzę Jezusa z uczniami, podczas której ustanowił On zarówno sakrament Eucharystii, jak i sakrament kapłaństwa.
Jak czytamy w 1 Liście do Koryntian o Eucharystii,
„To jest Ciało moje, które za was będzie wydane. To czyńcie na moją pamiątkę”.
A w Ewangelii Jana, w rozdziale 13 dotyczącym sakramentu kapłaństwa czytamy, że Jezus umył nogi swoim uczniom i polecił im, aby poszli za Nim i głosili Dobrą Nowinę:
„Dałem wam bowiem przykład, abyście i wy tak czynili, tak jak Ja wam uczyniłem”.
Tym samym Pan Jezus daje nam polecenie, aby Go naśladować i służyć sobie wzajemnie.
Aby odtworzyć tę ostatnią noc z życia Chrystusa, większość kościołów obmywa stopy kilku parafianom i organizuje adorację eucharystyczną po Mszy Świetej.
Na zakończenie Mszy wieczornej nie ma modlitwy końcowej. Zamiast tego ołtarz jest ogołocony, zapalone świece pozostają jedynym źródłem światła, a kadzidło przygotowuje Kościół na nadchodzącą procesję Eucharystii. Kapłan niesie w procesji Ciało Chrystusa do Ciemnicy, często do bocznego ołtarza lub kaplicy oddzielonej od głównego ołtarza, gdzie wierni adorują Pana Jezusa w Najświętszym Sakramencie po Mszy Świętej.
To specjalne nabożeństwo po Mszy Św. symbolizuje czuwanie Chrystusa z uczaniami w Ogrodzie Getsemani:
Jezus przyszedł z nimi do posiadłości zwanej Getsemani. Wtedy powiedział uczniom: „Usiądźcie tutaj, a Ja odejdę tam, aby się modlić”. Zabrał ze sobą tylko Piotra i dwóch synów Zebedeusza. Wtedy zaczął się smucić i trwożyć.
Mateusz 26
Piękna liturgia Wielkiego Czwartku prowadzi nas do rozważania wielu sposobów, w jakie Chrystus wzywa nas do pamiętania o Nim, do pokładania w Nim naszej ufności i do naśladowania Go – do przebywania z Nim w oczekiwaniu na Jego Mękę i Zmartwychwstanie.
Poranna Msza Krzyżma Świętego
Rano w Wielki Czwartek, w większości diecezji, odprawiana jest Msza Krzyżma Świętego, podczas której biskup błogosławi oleje święte: olej namaszczenia chorych, olej katechumenów oraz Olej Krzyżma Świętego. Msza święta i błogosławieństwo olejów odbywają się na całym świecie, a następnie pobłogosławione oleje są rozprowadzane w poszczególnych parafiach do użytku sakramentalnego.
Oleje święci się w następujący sposób: oleje święte są umieszczane na ołtarzu w odpowiednich naczyniach, gdzie są kadzone podczas kadzenia głównego ołtarza. Następnie kapłan wyjaśnia znaczenie błogosławieństwa świętych olejów i sposób, w jaki każdy z nich może być używany sakramentalnie. (USCCB)
- Olej Namszczenia Chorych: „służy dla uzdrowienia ciała, umysłu i duszy”
- Olej Katechumenów: ” służy do namaszczania przygotowujących się do chrztu”
- Olej Krzyżma Świętego: „służy do namaszczania niemowląt przyjmujących Chrzest, bierzmowanych, biskupów i kapłanów podczas ich święceń, a także ołtarzy i kościołów w czasie ich poświęcenia”.
Przekazywanie olejów może różnić się w zależności od parafii, choć istnieją pewne wytyczne. Jak zauważa USCCB, „prosta ceremonia, która jest trzeźwa, ale radosna, zgodna z liturgią rzymską i podkreślająca łaskę sakramentów i jedność z biskupem, wydaje się być najbardziej odpowiednim sposobem przyjmowania olejów w parafii”.
W niektórych diecezjach, z różnych powodów, Msza Święta Chrzcielna jest czasami odprawiana w innym dniu niż Wielki Czwartek podczas Wielkiego Tygodnia.
Przeczytaj więcej o historii Mszy Krzyżma Świętego i świętych olejów Kościoła w tym artykule autorstwa ks. Williama Saundersa dla Catholic Exchange.
Czytania mszalne na Wielki Czwartek, wieczorna Msza Wieczerzy Pańskiej 2025
Wielki Czwartek nie jest świętem nakazanym, choć wiernych zachęca się do uczestnictwa w wieczornej Mszy Świętej. Zachęcamy Cię do przeczytania i medytacji nad czytaniami przed Mszą Świętą:
Pierwsze czytanie z Księgi Wyjścia
Księga Wyjścia 12, 1-8, 11-14
Pan powiedział do Mojżesza i Aarona w ziemi egipskiej:„Ten miesiąc będzie dla was najważniejszym z miesięcy, od niego zaczniecie liczyć miesiące roku. Ogłoście całej społeczności Izraela: Dziesiątego dnia tego miesiąca niech każdy z was weźmie baranka dla swojej rodziny, po jednym baranku dla domu. Jeśli rodzina jest zbyt mała, aby zjeść baranka, niech zaprosi do swojego domu najbliższego sąsiada, aż zbierze się odpowiednia liczba biesiadników. Tak jedzcie baranka, aby każdy spożył właściwą dla siebie porcję. Wasz baranek ma być jednorocznym samcem, bez skazy, wybranym spośród owiec. Możecie też wziąć koźlę. Będziecie go strzegli do czternastego dnia tego miesiąca, a pod wieczór zabije go cała społeczność Izraela. Jego krwią naznaczą futrynę drzwi każdego domu, gdzie będą go jeść. Upieczone mięso zjedzą tej nocy. Spożyją je z przaśnym chlebem i gorzkimi ziołami
Tak oto będziecie go jeść: wasze biodra będą przepasane, wasze stopy obute w sandały, w rękach będziecie trzymać podróżne laski. Będziecie go jeść pospiesznie. Taka będzie Pascha Pana. Tej nocy przejdę przez ziemię Egiptu i zabiję wszystko pierworodne w ziemi Egiptu, od człowieka aż do bydła, a nad wszystkimi bogami Egiptu odbędę sąd, Ja, Pan. Waszym znakiem będzie krew na domach, w których się schronicie. Skoro zobaczę krew, ominę was i nie porazi was nieszczęście, gdy będę pustoszył ziemię Egiptu.
1Macie upamiętnić ten dzień. Będziecie go obchodzić jako święto Pana. Po wszystkie pokolenia świętowanie go będzie wiecznym przykazaniem
Drugie czytanie z Listu świętego Pawła do Koryntian
1 Kor 11, 23-26
Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazałem: Pan Jezus, tej nocy, której został wydany, wziął chleb, odmówił modlitwę dziękczynną, połamał i powiedział: To jest moje ciało za was. Czyńcie to na moją pamiątkę. Podobnie po wieczerzy wziął kielich, mówiąc: Ten kielich jest nowym przymierzem w mojej krwi. Ilekroć z niego pić będziecie, czyńcie to na moją pamiątkę. Ile razy bowiem będziecie jeść ten chleb i pić z tego kielicha, będziecie ogłaszać śmierć Pana, aż przyjdzie.
Ewangelia według Jana
J 13, 1-15
Przed świętem Paschy Jezus wiedział, że nadeszła godzina Jego przejścia z tego świata do Ojca. A ponieważ umiłował swoich, którzy mieli pozostać na świecie, tę miłość okazał im aż do końca. Podczas wieczerzy, gdy diabeł zajął się już tym, by Judasz, syn Szymona Iskarioty Go wydał, Jezus świadomy, że Ojciec przekazał Mu wszystko w ręce, a także, że od Boga wyszedł i do Boga wraca, wstał od wieczerzy, zdjął szatę, wziął płócienny ręcznik i przepasał się nim. Następnie wlał wodę do miednicy i zaczął obmywać uczniom nogi oraz wycierać je płóciennym ręcznikiem, którym był przepasany. Gdy podszedł do Szymona Piotra, ten zapytał: „Panie, Ty chcesz mi umyć nogi?” Jezus mu odpowiedział: „Tego, co Ja teraz czynię, ty jeszcze nie rozumiesz, ale później to pojmiesz”. Mimo to Piotr sprzeciwił się: „Nigdy nie będziesz mi umywał nóg!”. Jezus więc powiedział: „Jeśli cię nie umyję, nie będziesz miał udziału ze Mną”. Wtedy Szymon Piotr powiedział: „Panie, umyj mi nie tylko nogi, ale też ręce i głowę!”. Jezus mu odrzekł: „Ten, kto się wykąpał, nie potrzebuje jeszcze raz się myć, chyba z wyjątkiem nóg, gdyż cały jest czysty. I wy jesteście czyści, lecz nie wszyscy”. Powiedział: „Nie wszyscy jesteście czyści”, gdyż znał swojego zdrajcę.
Po umyciu im nóg Jezus nałożył szatę, ponownie zajął miejsce przy stole i zaczął mówić: „Czy rozumiecie, co wam uczyniłem? Wy nazywacie Mnie Nauczycielem i Panem – i słusznie mówicie, bo Nim jestem. Jeśli więc Ja, Pan i Nauczyciel, umyłem wasze nogi, również i wy powinniście sobie nawzajem umywać nogi. Dałem wam przykład, abyście tak postępowali wobec siebie, jak Ja postąpiłem względem was.
Modlitwy Wielkiego Czwartku
Módl się antyfoną na wejście podczas wieczornej Mszy św. w Wielki Czwartek:
Powinniśmy chwalić krzyż naszego Pana Jezusa Chrystusa, w którym jest nasze zbawienie, życie i zmartwychwstanie, przez który jesteśmy zbawieni i wybawieni. (Por. Galacjan 6,14)
Można też modlić się Pange Lingua, hymnem eucharystycznym i modlitwą św. Tomasza z Akwinu.
Sław języku tajemnicę Ciała i najdroższej Krwi,
którą jako Łask Krynicę wylał w czasie ziemskich dni,
Ten, co Matkę miał Dziewicę,
Król narodów godzien czci. Z Panny czystej narodzony, posłan zbawić ludzki ród,
gdy po świecie na wsze strony ziarno słowa rzucił w lud,
wtedy cudem niezgłębionym zamknął Swej pielgrzymki trud.
W noc ostatnią, przy Wieczerzy, z tymi, których braćmi zwał,
pełniąc wszystko jak należy,
czego przepis prawny chciał,
sam Dwunastu się powierzył,
i za pokarm z Rąk Swych dał.
Słowem, więc Wcielone Słowo
chleb zamienia w Ciało Swe,
wino Krwią jest Chrystusową,
darmo wzrok to widzieć chce.
Tylko wiara Bożą mową
pewność o tym w serca śle.
Przed tak wielkim Sakramentem
upadajmy wszyscy wraz,
niech przed Nowym Testamentem
starych praw ustąpi czas.
Co dla zmysłów niepojęte,
niech dopełni wiara w nas.
Bogu
Ojcu
i Synowi
hołd po wszystkie nieśmy dni.
Niech podaje
wiek wiekowi
hymn triumfu,
dzięki, czci,
a równemu
Im
Duchowi
niechaj wieczna
chwała brzmi.
Amen. Alleluja.
W Wielki Czwartek odkryj naszą kolekcję modlitw, która poprowadzi Cię w rozważaniu miłosierdzia Jezusa i pomoże Ci towarzyaszyć Mu w noc poprzedzającą Jego śmierć.
Najczęściej zadawane pytania dotyczące Wielkiego Czwartku
Czym jest Wielki Czwartek?
Wielki Czwartek sygnalizuje koniec Wielkiego Postu i początek Triduum Paschalnego, trzydniowego okresu odzwierciedlającego trzy ostatnie dni Chrystusa na ziemi przed Jego zmartwychwstaniem. Wieczorna msza w Wielki Czwartek upamiętnia ostatnią noc życia Chrystusa z uczniami podczas Ostatniej Wieczerzy, w tym także tradycyjne umycie nóg.
Czy Wielki Czwartek jest Świętem Nakazanym?
Wielki Czwartek nie jest Świętem Nakazanym. Victoria Tufano, dla U.S. Catholic, wyjaśnia, że dzieje się tak „nie dlatego, że Kościół uważa ten dzień za mniej ważny, ale dlatego, że po prostu zakłada się, że katolicy wiedzą, jak ważne są te najbardziej uroczyste dni dla naszej wiary i będą uczestniczyć w liturgii”.
Czy można jeść mięso w Wielki Czwartek?
Tak, można jeść mięso w Wielki Czwartek; nie jest to dzień powstrzymywanie się od spozywania mięsa w Kościele katolickim.
Co wydarzyło się podczas Ostatniej Wieczerzy?
Jezus spozył Ostatnią Wieczerzę razem ze swoimi uczniami w ostatnią noc swojego życia; i tym samym ustanowił sakrament Eucharystii i Kapłaństwa przed ukrzyżowaniem w Wielki Piątek i zmartwychwstaniem w Niedzielę Wielkanocną.
Kiedy kończy się Wielki Post?
Wielki Post kończy się na początku wieczornej Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek.
Jak długo trwa msza w Wielki Czwartek?
Liturgia nabożeństwa Wielkiego Czwartku zawiera dodatkowe elementy, takie jak m.in, ceremonia obmycia stóp, więc często trwa 30-45 minut dłużej niż typowa msza. Obejmuje również procesję eucharystyczną i adorację po mszy, co może wydłużyć czas spędzony w kościele.
Jaki jest kolor liturgiczny Wielkiego Czwartku?
Kolorem liturgicznym Wielkiego Czwartku, podobnie jak wszystkich innych świąt Pańskich, jest biel.
Jakie są symbole Wielkiego Czwartku?
Chleb i wino reprezentują Ciało i Krew Chrystusa, przypominając wydarzenia z Ostatniej Wieczerzy. Obraz przepasania się Jezusa reprezentuje również jedną z jego ostatnich czynności na ziemi, umycie nóg swoim uczniom.